ABD borsasında ‘karanlık tablo’
Wall Street’teki yüzde 20’lik düşüşün sebebi ‘ayı sezonu’na bağlansa da borsadaki düşüşler akıllara 1930’da yaşanan Büyük Buhran’ı getirdi. Ekonomi yorumcuları Wall Street borsasında son bir aydaki düşüşlerin, bundan önce en son 1930’lardaki Büyük Buhran döneminde görüldüğünü söylüyor.
Wall Street’teki yüzde 20’lik düşüşün sebebi ‘ayı sezonu’ olarak açıklandı.
Ekonomistler ise aynı görüşte değil. 1930'larda ABD'e yaşanan Büyük Buhran'a benzetilen düşüşler, yatırımcıları tedirgin ediyor.
Tarihin en kötü Noel arifesi
- New York borsasında endeksler, yüzde 2,5’i aşan kayıplarla tarihin en kötü Noel arifesini yaşarken, yarım gün işlem gören Dow Jones Endeksi yüzde 2,91, StandardPoor's 500 Endeksi yüzde 2,71 kayıpla ve Nasdaq Teknoloji Endeksi yüzde 2,21 azalışla kapanmıştı.
ABD'nin, tarihlerindeki en kötü Noel arifesini tecrübe etmesinde Amerikan federal hükümetinin cumartesiden bu yana bütçe krizi nedeniyle kapalı olması en önemli nedenlerden biri olarak gösteriliyor.
Hazine Bakanı Mnuchin tedirgin etti
Analistler, ABD Hazine Bakanı Steven Mnuchin’in pazar günü ülkenin en büyük bankalarıyla görüştüğünü ve piyasada likidite sorunu olmadığını açıklaması, yatırımcıları daha tedirgin hala getirdiğine işaret etti.
FED Başkanı Powell görevden alınacak mı?
Piyasalar Washington’daki krize de tepki verdi. Başkan Donald Trump’ın FED Başkanı Jerome Powell’ı görevden almayı planladığı konuşuluyor. Trump, ekonominin tek sorununun FED olduğu görüşünde. FED’le ilgili olarak “piyasalarla ilgili bir hissiyatı yok” diyor. Bu tartışmalar ve piyasalarda yaşanan kriz üzerine Hazine Bakanı Steven Munchin ABD’deki altı büyük bankanın yöneticisini hafta sonu toplantıya çağırmıştı.
1930 Büyük Buhran
1929 yılından 1930'lu yıllara uzanan ve tüm dünya tarihinde yaşanmış en büyük ekonomik krizdir. Kuzey Amerika ve Avrupa merkezli başlayan buhran, dünyanın geri kalanında da büyük bir yıkıcı etki gösterdi.
Büyük Buhran’dan en çok sanayileşmiş ülkeler etkilendi. Bu etki birçok ülkede inşaat faaliyetleri durmasına, tarım ürünü fiyatlarındaki %40-60'lık düşüşe, çiftçileri ve kırsal bölge nüfusu olumsuz yönde etkiledi.
Dünyada 50 milyon insan işsiz kaldı
1929 Bunalımı temelde ABD'de borsanın çöküşüne ithaf edilse de; o yıllarda küresel ölçekte ekonomik koşullara, krizin büyüklüğüne ve etkisine bakıldığında tüm dünyayı etkiledi desek yanılmış olmayız.
Bunalım dünyada 50 milyon insanın işsiz kalmasına, yeryüzündeki toplam üretimin %42 oranında ve dünya ticaretinin de %65 oranında azalmasına neden oldu.
1929 yılına kadar dünyada oluşan diğer krizlere bakıldığında dünya ticaretinin en fazla %7 oranında düştüğü düşünülürse 1929 bunalımının ne derece etkili olduğu tahmin edilebilir.
New York Borsası'nın düşüşü
New York Borsası 1928 yılının başından 1929 yılı Ekim ayının başına kadar olan süreçte gittikçe yükseliyor ve yüksek fiyat/kazanç oranı getiriyordu. Ancak 3 Ekim 1929 tarihine gelindiğinde, yukarıda sayılan sebepler doğrultusunda borsanın ilerlemesi durmuş hatta birkaç büyük holdingin hisse senetleri düşmüştü.
Bu düşüş 21 Ekim günü yabancı yatırımcıların kâğıtlarını ellerinden çıkarmalarıyla hızlandı ve “Kara Perşembe” olarak anılan 24 Ekim 1929 Perşembe günü borsa dibe vurdu.
1929 yılının fiyatlarıyla 4.2 milyar dolar yok oldu. 29 Ekim 1929 gününün fiyatlarına bakıldığında bir yıl öncesinin karının bile sıfırlandığı görülüyor. Bu süreçte 4 bin kadar banka battı, binlerce insanın mal varlığı yok oldu.