1956 Macar İhtilali: Macarlar Sovyetlere karşı ayaklandı

23 Ekim 1956 günü Macar gençliği, Budapeşte'de bir gösteri düzenlemiş; sayısı giderek artan kalabalıkla beraber gösteri yaklaşık 100 bin kişinin katıldığı bir ulusal bağımsızlık ve demokrasi çağrısına dönüşmüştür. 

Macarlar Bem Meydanı’nda özgürlük için yürüdü ve Stalin’in devasa heykeli yıktı.

Sovyet etkisindeki Macar Hükümeti gösterinin derhal son bulmasını ve kalabalığın dağılmasını istemiş olsa da kalabalık direnmiş ve gösteriyi dağıtmak için gönderilen askerler Macar Direnişçiler tarafından geri püskürtülmüştür.

Olaylar daha da büyüyünce Komünist parti temsilcileri Sovyet işgal güçlerinden yardım istemişlerdir. Macar direnişçiler Sovyet güçlerini de geri püskürtmeyi başarmıştır.

Daha önce de Başbakanlık yapan Nagy’nin uyguladığı bazı ekonomik ve sosyal programları, dinî ve millî değerlere bağlı Macar halkını memnun etse de SSCB’de rahatsızlık yaratmıştı. 

Hal böyle olunca Başbakan Imre Nagy, 1953'te aldığı görevi bırakmak zorunda kalmıştı.

Macar halkı ise reformların devam etmesini ve hürriyet getirecek bir değişim istiyordu. 23 Ekim 1956’da Budapeşte Üniversitesi öğrencilerinin başlattığı değişim yürüyüşü halktan da büyük destek gördü. Gösterilerin artmasından ve çıkan sokak çatışmalarından endişelenen Sovyetler; İmre Nagy’i tekrar başa getirdi. Sovyet tankları geçici bir süre Budapeşte’den ayrıldı.   Nagy göreve geri getirildi. Halka reformlara devam etmeyi vaad ederek gösterilerin sonlandırılmasını istedi. Buna karşılık da Macar halkı işgalci Sovyet ordusunun ülkeyi terk etmesini istedi. Sovyet Rusya’nın buna tepkisi çok sert oldu.

1944 Yalta Konferansı'nda belirlenen statükonun bozulmasını istemeyen Batılı büyük devletler Macar milletini yalnız bırakmışlardır. 

SSCB çok geçmeden Macaristan’ı işgal kararı aldı ve Brejnev Doktrini’nin temeli sayılan “30 Ekim Deklarasyonu” yayınladı. 

30 Ekim Deklarasyonu’nun ertesi günü Sovyet orduları Budapeşte’yi kuşattı,Başbakan Nagy, Sovyet işgaline Varşova Paktı’ndan ülkesini çıkararak karşılık verdi.

Nagy, BM’ye ve diğer ülkelere çağrıda bulundu ve yardım istese de bir sonuç alamadı. 

İşgalden üç gün sonra Sovyetler Nagy ile isyanın öncüsü General Pál Maléter’i  tutukladılar.  Nagy hükümetinde görev almış olan János Kádár başbakanlığı devralarak Sovyet yanlısı yeni bir hükümet kurdu.

Sovyet ordusu Budapeşte'ye girdi; demokratik hükümeti devirip kendi sistemini yeniden tesis etti. Aralarında demokratik hükümetin başbakanı Imre Nagy'nin de yer aldığı 300'ün üzerindeki ihtilalci idam edilmiş; 22 bin kişi hapis yatmış; 12 bin kişi gözaltına alınmış; 200 bine yakın kişi ülkeyi terk etmek zorunda kalmıştır. 

Bu ayaklanmadan dolayı Times dergisi Macar halkına 1956 yılında “Yılın Adamı” ödülünü layık gördü.

Ayaklanma sırasında o zamanların Macar bayrağının ortasında bulunan komünizm sembolü kesilerek ortası delik bayraklar kullanılmaya başlanmıştır. Kısa sürede devrimin en büyük sembolü haline gelmiş. Budapeşte'de halen ortası delik bayraklar görülebiliyor.

1989 yılında  ölümünün 31. yıl dönümünde 100 bin kişi Nagy’i anma törenine katılır ve itibarının iade edilmesini ister. Soğuk Savaş döneminin sonun yaklaştığı bu yıllarda Nagy'ye itibarı iade edildi.

Macaristan'da komünist rejim 1989 senesinde yine bir 23 Ekim günü sona ermiş; bağımsız bir devlet kurulmuştur. Kardeş Macar milleti bugünü bir millî gün ve Silahlı Kuvvetler Günü olarak kutlamaktadır.