Vampiri biz mi icat ettik?
Birkaç hafta önce Oxford Sözlüğü'nün hikâyesini anlatan bir film izledim: Deli ve Dâhi. Ardından kütüphanemde dolaşırken elime aldığım ilk sözlüğü karıştırmaya, az önce izlediğim filmi düşünmeye başladım ve birden vampir kelimesine denk geldim.
Vampir, film ve dizilerden de bildiğiniz gibi geceleri mezarından ya da tabutundan çıkıp sivri dişleri ile canlıları boyunlarından ısırarak kanlarını emen garip bir canlı. Sözlükte de buna benzer bir şey yazıyordu zaten. Buraya kadar her şey tamam ama bir baktım ki köken bilgisinde kelimenin kaynağı Türkçe olarak geçiyor. Bir baskı hatası olduğunu düşünüp araştırdım fakat farklı farklı çalışmalarda da aynı şeyi gördüm. Evet, vampiri bizler genelde yabancı eserlerde okuyup izledik fakat kelime Türkçe menşeli.
Vampir kelimesi bizde -Prof. Dr. Hatice Şirin'in yazdıklarını incelediğimizde- ubır (obur=doymak bilmez) kelimesine dayanıyor. Kazan Tatarlarının efsanelerine göre ubır, özellikle kadınlara musallat olan obur mu obur bir doğaüstü yaratık. Hatta kime musallat oluyorsa ona da ubırlı deniyor. Ubır bir kadına dadanıyor ve bu kadının başında bir delik açıyor, bu da ubırlı kişide kansızlığa sebep oluyor. Ubır, seçtiği kadından beslendikten sonra bacadan çıkıyor, azıcık dolaşıyor ama dadandığı kişiye mutlaka geri dönüyor. Öyle de sadık(!) bir yaratık.
E halkın eli de armut toplamıyor tabii. Köylüler ubırlı insanların evlerinin bacalarını çaputlarla kapatıyor ki ubır hâlâ o evdeyse oradan ayrılıp kendine yeni bir canlı bulamasın ya da bacadan çıktıysa da bir daha geri giremesin. Eh, çok bilimsel bir yöntem değil ama idare eder. Herhangi bir kadının herhangi bir ubır tarafından ısırıldığına nasıl karar veriyorlar, bilmiyoruz. Birisine ubır dadandığının en önemli kanıtı o kişide kansızlığın belirtilerinin baş göstermesi. Yani bundan yıllar yıllar önce kadın bir Kazan Tatarı olarak dünyaya gelseymişsiniz ve kansız olsaymışsınız ubırlı olarak anılıp dışlanabilirmişsiniz.
İşte gel zaman git zaman ubır, vupır olarak telaffuz edilmeye başlanıyor. Ve bilin bakalım coğrafya coğrafya gezerken de neye dönüşüyor? Evet, vampire. Coğrafya coğrafya gezerken bir de cinsiyet ayrımı yapmayı bırakıyor ve erkekleri de ısırmaya başlıyor. Böylece biz günümüzdeki vampirlerle tanışıyoruz.