Röportaj: Harun Tan

Harun Tan kimdir?

1973 yılında İstanbul’da doğdum. Lisans ve yüksek lisansımı Doğu Dilleri ve Edebiyatları üzerine yaptım. Üniversite yıllarında ilk tasarım ofisimi kurdum. İstanbul’da Yazıevi İletişim Hizmetleri ajansında 5 yıl boyunca senyör tasarımcı olarak çalıştım. Mesnevi sözlükleri üzerine yaptığım master tezimi belirledikten sonra Amerika’ya yerleştim. The George Washington Üniversitesinde İslam Sanatı ve Felsefe dersleri aldım. Bir süre Washington, DC merkezli Agency Chief ’te sanat yönetmenliği yaptıktan sonra 2005 yılında Alexandria, Virginia’da Simurg Creative Arts adlı tasarım stüdyosunu kurdum. Aynı yıllarda The World Bank, Harper Collins, Carnegie gibi Amerikan menşeli global markalarla çalıştım. 8 yılın ardından Simurg’un Türkiye ofisini kurdum ve merkezini İstanbul’a taşıdım. Simurg Studio’nun kurucusu ve kreatif direktörü olarak Türk Hava Yolları, TRT World, Turkish Technic, Skylife, Ketebe gibi pek çok ulusal markaya kreatif danışmanlık yaptım. Halen ajansın kreatif direktörlüğünü yürütüyorum.

Grafik sanatına ilginiz ne zaman başladı?

Grafik sanatına ilgimin erken yaşlarımda başladığını söyleyebilirim. İlkokul yıllarında babamın kitaplığındaki dergi ve kitaplar, amcamın Almanya’dan getirdiği ilginç çikolata ambalajları, gazoz şişeleri ve kapaklarının tasarımları ilgimi çekerdi. Özellikle Lufthansa havayollarına ait promosyonlarda yer alan ve bana nedenini bilmediğim bir tazelik hissi veren o turuncu ve mavi renkleri ve buna eşlik eden o yalın formu unutmam mümkün değil.

Ortaokul ve lisede bu ilgi nasıl desteklendi?

Ortaokul yıllarında tasarıma duyduğum ilgi resimle devam etti. Her şeyi çizmeye çok hevesliydim. Sınıf arkadaşlarımın karikatürünü yapıp kendilerine hediye ettiğimi çok iyi hatırlıyorum. Derslerde arkadaşlarımın resim ödevini yapar ve bundan keyif alırdım. Fakat o yıllarda resim ve müzik dersleri pek ciddiye alınmazdı, benim de aldığım söylenemez. Bu yüzden olsa gerek öğretmenlerimizden hiçbiri bizi sanat alanına yönlendirme ihtiyacı hissetmedi.

Grafik sanatını resimden ayıran nedir?

Kullandığınız enstrümanlar... Grafik sanatı kaligrafi, resim, fotoğraf, illüstrasyon gibi enstrümanlar marifetiyle icra edilirken resim sanatında fırça ve boyayla yetinmek zorundasınız. Fakat son yirmi yıldaki teknolojik evrilmenin bir sonucu olarak, grafik tasarımın resimden, fotoğraf ve mimariye kadar neredeyse tüm plastik sanatlarda belirleyici bir işleve sahip olduğunu görüyoruz.

Öğrencilik zamanlarında bu meslekte devam etmenizi sağlayan motivasyon neydi?

Ben Doğu Dilleri ve Edebiyatları mezunuyum. Öğrencilik yıllarımdaki asıl ilgim Doğu metinleri ve şiirineydi. Edebiyat ve sanat arasında ilginç bir bağ var. Edebi bir metnin şiirselliği bir tasarımcı için en büyük ilham kaynağı olsa gerek. Çabalayarak iyi bir teknik tasarımcı olabilirsiniz fakat düşünce ve edebiyat yoluyla edindiğiniz tasarım bilgisi sizi gerçek manada bir tasarımcıya dönüştürebilir.

Grafik sanatçısının ressam gibi ayırt edici bir tarzı, imzası var mıdır?

Büyük ressamların ilk dönem yapıtlarıyla son dönem yapıtları arasında ciddi form farklılıkları vardır. Belli bir formda üretmek ressamın kişisel meselesidir. Hangi sanat disiplinine dâhil olursa olsun, ayırt edici olma çabası sanatçının kişisel tercihiyle ilişkilidir. Bilhassa dışavurumcuların ve formalist ressamların eserlerinde o ayırt edici olma çabasının izlerini görmek mümkün. Benzer şeyleri grafik sanatçısı için de söyleyebiliriz. Milton Glaser’in tasarımlarında sıklıkla kullandığı döngüsel şekiller buna güzel bir örnek olabilir. O renkli, kıvrımlı sarmallar her seferinde Milton’ı ele verir.

Tekniğinizi ve sanatınızı etkileyen bir sanatçı var mı?

Grafik tasarımcıların işlerinden çok, estetik algısı gelişmiş farklı disiplinlerden sanatçıların işlerini takip etmeyi tercih ediyorum.

İyi bir mimarın, iyi bir heykeltıraşın işleri size yepyeni yaratıcı perspektifler kazandırabilir. Grafik tasarım özelinde ise Paul Rand, Ivan Chermayeff, Massimo Vignelli, Debbie Millman gibi pek çok sanatçının işlerinden etkilendiğimi söyleyebilirim. Editoryal tasarıma ilgi duyan biri olarak Sensus Design Factory’nin kurucusu Hırvat tasarımcı Nedjeljko Spoljar’ın işlerini de zikretmeliyim.

Grafik sanatta fikir mi önemlidir, teknik mi?

Grafik yoluyla gerçek bir sanat eseri üretmek niyetindeyseniz her ikisinin de hakkını vermek zorundasınız. İyi bir görsel tasarım kötü bir kurgunun üzerine inşa edilmişse burada bir sanat yönetimi problemi vardır. İyi bir fikri kötü bir uygulamaya tabi tutmak ise fikri yaralar. Grafik tasarımına salt bir sanat olarak bakmak yanıltıcı olabilir, bunun aynı zamanda ticari bir uğraş olduğunu akıldan çıkarmamak gerek.

Görsel sanatlar konusunda Türkiye ne durumda?

Türkiye’de görsel sanatlar etkinlik yoğunluğu bakımından çok iyi bir konumda. Neredeyse her ay uluslararası önemli bir sergi ve etkinlikle karşılaşıyoruz. Fakat ortaya çıkan işlerin özgünlüğü konusunda aynı şeyleri söylemek güç. Farklı disiplinlerin bilgi birikimlerinden rafine edilmiş yeni kavramsal bakış açıları geliştirmek zorundayız. Kavramsal diyorum çünkü görsel sanatların şekillenmesini sağlayan en temel dinamik kavramsal bakış açısıdır.

Grafiker ile grafik sanatçısı farklı mıdır?

Uygulama becerisi ve teknik yetkinliği bakımından bir grafik sanatçısını bir grafiker olarak da düşünebiliriz. Fakat iyi bir grafikerin aynı zamanda özgün bir grafik sanatçısı olduğunu söylemek abartı olur.

Hangi kaynaklardan besleniyorsunuz?

Klasik ve çağdaş edebi metinleri en başa koyabilirim. Sinema da çok sevdiğim alanlardan biri. Yönetmen sinemasının en iyi örneklerini izlerim hatta bunu bir vazife gibi gördüğüm olur. Dijital işler ve animatik filmleri de yakından takip ediyorum. Çok iyi bir müzik arşivim olduğunu söylerler. Klasik Batı müziği ve tasavvuf müziğinin seçkin eserlerinin yanı sıra alternatif elektronik müziğin ilginç türlerini dinliyorum. Tabiatı ve kedilerin her türünü çok seviyorum. Tabiata çıkmayı bir vazife olarak görsem de çoğu zaman işlerimin yoğunluğundan dolayı bunu özlemekle yetiniyorum.

Grafik sanat, dijitalle beraber evrildi diyebilir miyiz?

Kuşkusuz teknolojik imkanlar arttıkça grafik tasarım da bundan nasibini almış oldu. Bu alandaki gelişmeler grafik sanatını ilkin sinemanın, ardından da televizyonun dünyasına dâhil etti. Geleneksel grafik anlayışı, bilhassa 2000’lerden itibaren bilgisayar teknolojilerindeki devrimsel değişimlerden ötürü yerini, malzemesini sınırları olmayan bir sanal dünyadan alan yepyeni bir dünyaya bırakmak zorunda kaldı. Bugün grafik tasarımın dâhil edilmediği bir medyum ya da disiplin bulmak neredeyse olanaksızdır. Yeni dünyanın sanat dilinin en temel unsurunun grafik tasarım olduğunu rahatlıkla söyleyebilirim.

Grafik sanat, içinde bulunduğu şartlardan etkilenir mi? Grafik sanatın bir ideolojisi var mıdır?

Bir beşer olarak sanatçının toplumsal normlardan, siyasi değişimlerden etkilenmesi doğal karşılanıyorsa, sanat eserinin de aynı şeyden nasibini alması beklenir. Sanatın konjonktürden etkilenmek gibi bir alışkanlığı vardır, hele de sözünü ettiğimiz şey grafik sanatı ise. Soğuk savaş dönemi Sovyet propaganda posterleri bugünün çağdaş sanatçıları için ilkel ve az gelişmiş grafik örnekleri olarak düşünülebilir. Ama savaşın tecrübe edildiği bir coğrafyada siyasi hatları keskin, satürasyon ve kontrastı yüksek grafik örnekler üretilmesi son derece doğaldır. Grafik sanatının manipüle edilmeye son derece elverişli bir tabiata sahip olduğu söylenebilir.

Son olarak tasarımla meşgul olmak isteyen gençlere öneriniz nedir?

İyi bir tasarımcı, düşünce dünyasını zenginleştirmekle işe başlamalı. Bir meseleyi ele almazdan evvel aynı şeyi ötekinin nasıl ele aldığını bilmek size büyük bir avantaj sağlayacaktır.

Düşünce, sanat ve edebiyatın farklı disiplinlerinden beslenen bir tasarımcı meseleye bir sıfır önde başlamıştır. İkincisi gözü terbiye etmek.

İyi bir göze sahip olmanın en temel yolu her zaman iyiyi izlemek ve ona temas etmektir. Hayatınızdan çirkinlikleri çıkardığınız takdirde güzel ve estetik olanın kapıları size açılmaya başlayacaktır. İyi bir mimarın, başarılı bir müzisyenin beslendiği mecraları, kaynakları keşfetmek, ilham verici bir müziğe kulak vermek, son derece ustaca kurgulanmış bir romanı okumak, film izlemek, bir grafik tasarımcısı için grafik sitelerinde dolaşmaktan daha akıllıca bir davranış olur.