Turan Kışlakçı: "Ortadoğu Osmanlı sonrası yetim kaldı!"

İster istemez gündemimizi en fazla meşgul eden konu Suriye iç savaşı. Bu savaşın tarihî ve siyasî sebepleri nel­er? Sürecin bu noktaya gelmesinde Baas yönetiminin rolü nedir?

Arap coğrafyası Osmanlı sonra­sında yetim kaldı. Sahipsiz kaldı. İki Cihan Harbi arasında bu coğ­rafyanın halkları Emperyalist yö­netimlere direndi. 2. Dünya Savaşı sonrasında bağımsızlıklarını ka­zanmış olsalar da, emperyalistler bölgeyi piyonlarına bırakıp ayrıl­dılar. Soğuk Savaş döneminde KGB veya CIA aracılığıyla darbelerle ik­tidara gelen diktatör rejimlerin Do­ğu ya da Batı Bloku uğruna halkla­rına yapmadıkları zulüm kalmadı. Bu dönemlerde iktidarlara taşınan isimler azınlıklardan veya tanın­mamış ve sömürgecilerle iş tutmuş ailelerden seçiliyordu. Esed ailesi de bunlardan biriydi. Beşşar Esed’in dedesi Süleyman, Fransızlarla bir­likte çalışmış bir işbirlikçiydi.

2011’de başlayan ayaklanmadan önce de Suriye’de uzun bir direniş ve muhalefet tarihi var. 1920-46 arasında Fransızlara, 1963-2011’de de Baas rejimine karşı direniş sür­dürüldü. Ancak halk iktidar tara­fından her dönemde barbarca katle­dildi. Öyle ki, Osmanlı döneminde Arap edebiyatının anayurdu olan Suriye’de Fransız mandası dönemin­de “Mehcer Edebiyatı”, Baas rejimi dönemindeyse “Cezaevi Edebiyatı” gelişti. En basitinden Tedmür Ceza­evi’ndeki işkenceler, Hama Katliamı zihinlerde tazeliğini korumakta.

Suriye’de Esed (Baas) rejimine karşı yapılan gösteriler, Tunus dik­tatörü Bin Ali’nin ülkesini terk et­mesinden sonra başlamıştı. Protes­tolar aylarca “silmiyye” (barışçıl) olarak devam etti. Deraa, Duma, Harasta, Hama, Humus, Baniyas, Lazkiye, Kamişli, Deyr ez-Zor ve Tel Kalah gibi şehir ve kasabalarda göstericiler, “Allah, Suriye, Hurri­ye ve Bes” (Allah, Suriye, Özgürlük ve Yeter) gibi sloganlar atıyorlardı. Bir yılın sonunda gösteriler Suriye muhaberatının halkı katletmesi ve ordudan ayrılanların artmasıyla si­lahlı çatışmaya evrildi. Halk Esed rejiminin vahşi katliamlarına kar­şı sloganlarını değiştirerek, “Yalla irhal ya Beşşar” (Haydi Beşşar, terk et!) ifadelerini kullandı.

Rejim, muhalifleri mezhepçilik ve terörizmle suçlayarak kendini aklamayı ve Alevileri, Kürtleri, Hı­ristiyanları, Dürzileri protestolar­dan aşamalı olarak uzaklaştırmayı hedefliyordu. Göstericiler bu kez, “La Selefi ve la İhvani… Ene taife­ti el-Hurriye” (Ne Selefi, ne İhvan... Benim mezhebim özgürlük) ve “Va­hid, vahid, vahid, eş-Şeab es-Su­ri vahid” (Bir, bir, bir, Suriye halkı birdir) sloganları ile Esed’e cevap verdiler. Esed rejiminin 3 yıl sonra en büyük başarısı, Kürt bölgelerini PYD’ye terk ederek onları devrim­den uzaklaştırması ve DAEŞ’in or­taya çıkmasıyla Sünni kesi­mi terörist göstermesi­dir. Hâlbuki herkes çok iyi biliyordu ki PYD de, DAEŞ de Esed mu­haberatının bir ürü­nüydü.Suriye devrimi bugün 5. yılında. Esed mu­haberatı ve uluslararası bütün komplolara rağmen Suriye halkı bu kez, “Eş-Şeab es-Suri ma bihaf” (Suriye halkı kork­muyor) sloganları atıyor.

Arap Baharı dışarıdan ihraç edilen bir hareket mi, yoksa bunun gerçek­ten halkta tarihî ve siyasî karşılığı var mı?

Arap dünyasında 2010’un sonun­da şahitlik ettiğimiz ayaklanmalar hakikatte uzun zamandır “geliyo­rum” diyordu. Bunun içtimaî, siyasî ve ekonomik alt yapısı var. Oryan­talist bakış açısının sonucu olarak Ortadoğu rejimlerinin gücüne ve sağlamlığına veya insanların “ata­letine” öyle inan(dırıl)mışız ki, “Ki­faye” (artık yeter) deyip meydanları dolduran insanların görüntülerine ve birbiri ardına sarsılan rejimle­re inanamıyor, halk hareketlerinin ardında bir bityeniği arıyorduk

Şüphesiz şaşkınlığımızın haklı se­bepleri de vardı. Ortadoğu’da despot aileler, Batı’nın da desteğiyle 60 yıl­dır iktidarlarını koruyorlardı.

ABD, Avrupa ve İsrail dostlarını (Bin Ali, Mübarek vb.) koruyama­yınca gitmelerine razı olmak zo­runda kaldı. Ortadoğu halkları sa­dece diktatörlerine değil, yıllardır bu coğrafyada “böl ve yönet” politi­kalarını uygulayan Batılı emperya­listlere karşı da ayaklanmıştı. Fakat lideri ve yön vereni olmadığı için ayaklanmalar büyük komploların kurbanı oldu.

Arap Baharı’nı “Arap Kışı”na çe­virenlerin unuttukları bir gerçek var. O da Osmanlı sonrası ışığı gö­ren halkların bu kez umutlarını terk etmeyeceğidir. Önümüzdeki yıllarda ışığı gören halklar “Arap Dirilişi”ni başlatacaklardır. Nasıl insanın adalet ve özgürlük arayı­şı tarih boyunca devam etmişse, bu coğrafyanın halkları da ada­let ve özgürlük arayışlarından as­la vazgeçmeyecekler. Araplar önce emperyalistlere karşı ayaklandılar (1936-39, Es-Sevre el-Arabiyye). 50 yıldır da diktatörlerine karşı ayak­lanarak tepkilerini gösteriyorlar.

Arapların son 5 yıldır ortaya koy­dukları direniş, hem emperyalistle­rin, hem de diktatörlerin 100 yıldır yaydıkları “algı rejimleri”ne karşı veriliyor. Arap isyanları Ortadoğu hakkında uzun yıllardır sorgusuz sualsiz kabul edilen birçok kanaa­ti boşa çıkardı. Araplara yönelik ön­yargı ve husumeti kırdı. Bunun için Arap dünyasını eski anlayışlardan uzaklaşarak yeniden tanımalı ve okumalıyız. Küresel emperyalistle­rin ve onların piyonları olan dikta­törlerin tahakkümlerine tepki ver­me zamanı geldi de geçiyor.

Bu bir dünya savaşı

Suriye’de aslında bir dünya savaşı yaşanıyor: Rusya, ABD, Çin, İran ve diğer Arap ülkeleri burada. Bu süreçte Türkiye’nin bir payı veya ih­mali var mı?

Bugün Suriye’de şahitlik ettiği­miz mücadele, Osmanlı sonrası ya­rım kalan savaşın tekrar sahneye konulmasıdır. Batı’nın Sykes-Picot anlaşması, I. Kahire ve San Remo Konferansları sonrasında inşa etti­ği düzen bozuldu. Dolayısıyla mü­cadele kaldığı yerden devam edi­yor. Şunu unutmamak gerek: Eğer bu coğrafyada tarihi belirlemek is­tiyorsanız yolunuz Suriye’den geç­mek zorunda. Muhammed İkbal’in meşhur bir sözü var: “Afganistan Asya’nın kalbidir. Afganistan iyi ise bütün Asya iyidir. Afganistan has­ta ise bütün Asya hastadır.” Bu sözü bölgemize uyarladığımızda diyebi­liriz ki, Suriye Ortadoğu’nun kal­bidir. Suriye iyiyse bütün Ortadoğu iyidir. O kötüyse bütün bölgede sı­kıntılar var demektir.

Tarih boyunca Ortadoğu’ya, ya­ni Biladu’ş-Şam’a tahakküm etmek isteyen her imparatorluk önce Suri­ye’yi alarak işe başlamıştır. Suriye stratejik bir yerdir ve Ortadoğu’nun kapısıdır. Mısır kralı II. Ramses ve Hitit kralı III. Hattuşili arasında im­zalanan Kadeş Antlaşması bugün halen Suriye’nin önemini ortaya ko­yan bir metindir.

Türkiye Arap Baharı’nın başlan­gıcından bu yana isyanlar konusun­da soğukkanlılığını korudu. Olay­ları dikkatle ve duyarlı bir şekilde izledi. Birçok provokasyona rağmen kendisini maceraya sokacak söylem ve eylemlerin içine girmedi. De­mokrasi vurgusu yaparak ve ülke­lerin içişlerine müdahale etmeksi­zin gayet dengeli bir politika izledi. Ortadoğu’da büyük hesaplaşmalar gerçekleşirken Türkiye’nin neden şeytanlaştırılıp yalnızlaştırıldığına dikkat edilmeli. Halkımızın da, bu coğrafyanın halklarının da bu oyu­nu bozacağını düşünüyorum.

Hâlihazırda Suriye’deki mücade­le, ülkenin tarihî jeopolitik önemi dolayısıyla hem Arap Baharı’nın, hem bölgenin, hem de dünya siya­setinin kaderini belirleyecek bir noktaya geldi. Bu savaşa yeni bir Ça­nakkale ve Kutu’l-Amare diyebili­riz. Bunu Türkiye-Suriye sorununa indirgemek hem bölgemizdeki ba­zı devletlerin, hem de Batılı emper­yalistlerin istediği bir şey. Bu oyuna gelinmemeli.

Şu anda Suriye’de dünyanın ka­deri belirleniyor. Gelecekte Orta­doğu’da bu coğrafyanın çocukları mı söz sahibi olacak, yoksa Batılı­lar yeni bir Sykes-Picot ile mi karşı­mıza çıkacaklar? Sonucu göreceğiz. Türkiye yalnız bırakılmak pahası­na, bu toprakların çocukları adına konuşup haykırıyor! Türkiye hata­lar yapabilir. Ancak bunlar emper­yalistlerin büyük komplolarını ve oyunlarını meşrulaştırma girişim­lerine kurban edilmemeli.