Kûtu’l-Amâre zaferi neden unutturuldu?

2. Dünya Savaşı’nın ardın­dan İngiliz-Amerikan yörüngesine girdiğimiz 1945-46’lar Türkiye açı­sından keskin bir kırılma noktası­dır.

Elimde İngiltere’nin propagan­da amacıyla bastırıp dağıttığı Cep­he dergisinin Nisan 1946 tarihli ka­pağı… Manşet: “Muavenet muhribi donanmaya katıldı.” İngiltere, 2. Dünya Savaşı’ndan önce sipariş et­tiğimiz ve muhtemelen parasını da ödediğimiz muhriplerimizden biri­ni kullanıp eskittikten sonra tören­le teslim ediyordu! Tıpkı ilk Dünya Savaşı’ndan önce sipariş verdiği­miz 2 zırhlımıza el koyduğu gibi, gasp alışkanlığını devam ettirmiş ve yapımı bittiği halde muhripleri­mizi teslim etmemiş, şimdi savaşı kazandıktan sonra teslim ediyor­du.

Bu, Türkiye’nin İngiliz hakimi­yetine geçişinin töreni de sayılabi­lir. Nitekim ardından İngilizcenin yaygınlaştırılmasının yanı sıra si­lahlı kuvvetlerimizde ABD ile or­tak restorasyonu İngiltere tarafın­dan gerçekleşecekti. İşte tam bu sıralarda ordumuzda 1916 yılından beri devam edegelen bir tören de sessiz sedasız kaldırılıyordu.

O tarihe kadar Türk ordusun­da her yıl ‘Kut Günü’ kutlamaları yapılır, o gün İngiltere’yi, tarihin­de uğradığı en utanç verici yenil­gi olan Kûtu’l-Amâre zaferinde na­sıl da yendiğimiz anlatılır, günün mana ve ehemmiyeti üzerinde he­yecanla durulurdu. Ancak devir de­ğişmişti; artık İngilizleri kızdırma­ya gelmezdi. Nitekim bizi savaşa sokma çabalarına karşı ‘Ben Meh­metçiği diri diri fırına attırmam’ diye direnen Mareşal Fevzi Çak­mak bile Londra’nın baskısıyla İnö­nü tarafından görevinden alınıp emekliye sevk edilmişti. Yani işin şakası yoktu.

İşte Kûtu’l-Amâre zaferi aske­riye gibi dar bir çevrede bile olsa coşkuyla kutlanırken böyle böyle unutuldu ve zaferin 100. yılında­hatırlanır gibi oldu. Velhasıl Türki­ye gerçekten tarihiyle barışacaksa ‘Kut Günü’nün hatırlanması şart.

1931 yılında liseler için yazdırı­lan “Tarih” kitaplarının 3. cildinde Kûtu’l-Amâre zaferi 3 satırda geçiş­tirilir, YÖK’ün tam 8 akademisye­ne yazdırdığı(!) Atatürk İlkeleri ve İn­kılap Tarihi 1/1 (1989) adlı kitaptaysa ister inanın ister inanmayın beş (5) kelimelik değeri yoktur Kut zaferi­nin. Neden? Savaşı Mustafa Kemal Paşa veya çevresinden biri değil de, tarihten silinmek istenen En­ver Paşa’nın amcası Halil (Kut) Pa­şa kazanmıştır da ondan. Tarih III (1931) adlı kitapta da zaten “…3000 silahlı Türk, 12000 kişilik bir İngi­liz kuvvetini esir aldı” denilmekte, zaferin kahramanına karşı görül­memiş bir kelime cimriliği yapıl­maktadır (Aynı kitapta Kâzım Kara­bekir Kars’ı aldığında “Mehmetçik aldı” denilmesi kuraldı, İnönü ise kazanmadığı savaşın “dâhi kahra­manı” ilan edilmekteydi).

Özetle Kûtu’l-Amâre zaferi ök­süz girdiği Cumhuriyet dönemin­de 1945’e kadar iyi kötü kutlanmış ama sonradan İngilizlerle iyi iliş­kiler uğruna unutulmuşlar mezar­lığındaki kahramanlıklarımızın arasına defnedilmiştir.

29 Nisan 1916 günü Kûtu’l-Amâ­re’ye sıkışmış bulunan General Townshend komutasındaki 13 bin kişilik İngiliz tümeni 143 gün­lük bir kuşatmadan sonra Osman­lı kuvvetlerine kayıtsız ve şartsız teslim oluyordu. Bu, Majesteleri­nin ordusunun o zamana kadar uğ­ramış olduğu en büyük “yüz kara­sı”ydı.

General Townshend, tıpkı 2 asır önce Deli Petro’nun Baltacı Meh­med Paşa tarafından Prut nehri bataklığına sıkıştırıldığı gibi Dic­le nehrinin 3 tarafı suyla çevrili bir kıstağına sıkıştırılmıştı, üste­lik önünde kademe kademe sıra­lanan İngiliz ve Osmanlı siperleri çıkış (huruç) yapmayı imkânsızlaş­tırmıştı. Açlıktan günde 8 İngiliz, 28 Hindu askeri ölüyordu. Gıda yar­dımı getiren uçaklar ise çuvalları İngiliz siperlerine atıyor ama Dic­le nehrindeki balıklara güzel bir zi­yafet çekiyorlardı.

Açlıktan atlarını kesip yemeye başlamıştı İngilizler. Ancak Hind­li askerlerini at eti yemeye bir tür­lü razı edemiyorlardı. Bir kısmı Müslüman, diğerleri Sih vs. mez­hebindeydiler. “Bu hayvanların etini yemektense ölürüz” diyorlar­dı. Bunun üzerine Townshend rad­yo aracılığıyla o askerlerin Hindis­tan’daki dinî reisleriyle görüştü. At etinin “kuşatma eti” olarak yenile­bileceğine dair fetva istedi. Güç be­la geldi fetva ama yine de isteksiz yiyorlar, bu yüzden patır patır yere düşerek ölüyorlardı.

İki tümen yardımınıza geli­yor deniliyordu ama Mehmetçik önünde bir türlü ilerleyemiyorlar­dı. Ümitler tükenmiş, erzak tü­kenmiş, takat tükenmişti. Nöbet değiştirirken bile düşüp ölenlere rastlanıyordu.

Öte yandan Türklerin de kuşat­mayı kaldırmaya niyetleri hiç mi hiç yoktu. Zayiatları ağırdı. 30 bin asker savaş dışı kalmıştı. Elinde kala kala 13 bin aç askeri kalmış­tı General’in. Hastalıklar almış yü­rümüştü. Sonunda teslim olmaya karar verdi.

İlginçtir, Townshend Mezopo­tamya Seferim adlı hatıratında ken­disini Plevne’deki Gazi Osman Pa­şa ile kıyaslıyordu. 26 Nisan günü Halil Paşa ile buluştu. Yedekte tek bir peksimet yoktu diye yazdı def­terine. Kayıtsız şartsız teslim olma­larında ısrar ediyordu Halil Paşa. Hatıratında açıklamaktan utandı­ğı teslim şartlarında neler olduğu­nu 2 gün sonra yazdığı bir mektup­ta şöyle dile getirmişti: 40 topunu sağlam olarak Osmanlı’ya teslim etmek ve ordusuyla birlikte serbest bırakılması karşılığında tam 1 mil­yon sterlin ödemek…

Tabii ki bu zaferi satma teklifi Osmanlı tarafında kabul görmeye­cekti. İngilizler bu onursuzluğu ya­şamamak için çırpınıyorlardı ama nafile.

Neden unutturuldu?

Nihayet 29 Nisan günü “topları­mı ve telsiz teçhizatım dahil mü­himmat vs. bütün tesisatımı tahrip ettim” diyor ve şöyle devam edi­yordu kariyerine kahraman olarak başlayan ama Kûtu’l-Amare yenil­gisi yüzünden unutulup giden Ge­neral Townshend:

“Halil Paşa beni ziyaret etti, ona kılıcımla tabancalarımı teslim et­tim. Almayı reddetti, “Bunlar şim­diye kadar sizindi, bundan sonra da öyle olacak” dedi (Mezopotamya Seferim, 2012, s. 596).

Teslim olmuştu General. Şeref­li bir misafir gibi önce Heybeliada, sonra Büyükada’da ağırlandı. Hatta yanındaki köpeğini cephede unut­muştu. İstedi, köpeği özel bir kur­ye ile kendisine ulaştırıldı. Esir as­kerleri ise çölde uzun ve çetin bir yolculuğa çıkacaklardı.

Aldığımız esirlerin tam listesi şöyle: 5 General, 272 İngiliz, 204 Hind subayı (toplam 476 subay), 2592 İngiliz, 6988 Hind vs. er (top­lam 9580 er), silahsız 3248 kişi, ce­man yekûn 13.309 esir (bunların 1306’sı hasta ve yaralıydı).

Yenilginin üzeri örtülecek gibi değildi. İngilizler savaşın ortasında utanç verici bir şekilde armut gibi teslim olmuşlardı Türklere. Yok­sa Çanakkale’nin artçı depremleri mi geliyor? paniğinin Savaş Bakan­lığı’nın bacasını sarmış olduğunu tahmin edebilirsiniz.

Nitekim Londra’da bir soruştur­ma komisyonu kurulacak, yenilgi­nin sorumlusu araştırılacaktı. Ta­rihlerindeki en utandırıcı sahneyi yaşayan İngilizler ertesi yıl Bağ­dat’ı almalarına rağmen bu uğur­suz günü unutmadılar ve hakkın­da onlarca kitap yazdılar. (Bizde kaç kitap olduğunu merak eden var mıdır?) Unutmadılar ama unut­turdular!

Şimdi anladınız değil mi İngiliz­lerin askeriyede 1945’e kadar kut­lanmakta olan ‘Kut Günü’nü neden yasaklattıklarını.